Διαβάστε επίσης το Πρώτο Μέρος και το Δεύτερο Μέρος
Στη νεαρή Δημοκρατία των Ηνωμένων Πολιτειών στις αρχές του 19ουαιώνα, όπου το προεξέχον χαρακτηριστικό ήταν η εμμονή με το χρήμα, η ίδρυση μιας τράπεζας πρόσφερε τη μεγάλη ευκαιρία εκπλήρωσης του ονείρου, της απόκτησης πλούτου. Κι όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο, επίδοξοι ‘τραπεζίτες’, χωρίς ηθικούς φραγμούς, αλλά με την οξεία όραση και κινητικότητα της λύγκας ίδρυσαν το περιβόητο wildcatbanking, που η ιστορία του ίσως να τρόμαξε τις ήμερες γάτες φίλων του διαδικτύου.
Στο ανεξέλεγκτο σύστημα των «ελεύθερων τραπεζών» της εποχής εκείνης, ο συλλογισμός ήταν απλός. Αντί να ληστέψεις μια τράπεζα και να διατρέξεις τον κίνδυνο να φυλακιστείς, γιατί δεν ιδρύεις μια τράπεζα που δημιουργεί χρήμα από το τίποτε: το τυπώνεις, το διακοσμείς με έγχρωμες φιγούρες για εντυπωσιασμό και το πασάρεις σε ένα ευκολόπιστο κοινό γεμάτο αγωνίες, ξεριζωμένο από την φεουδαρχική Ευρώπη. Και στη συνέχεια… εάν σπάσει ο διάολος το πόδι του και αποκαλυφθεί η απάτη, τότε την ληστεύεις, και εξαφανίζεσαι με τα λάφυρα στην άγρια φύση της νέας Ηπείρου.
Στην σημερινή εποχή οι συνθήκες είναι διαφορετικές. Για να πλουτίσεις δεν είναι συνετό να ληστέψεις την ίδια τράπεζα που εσύ έχεις ιδρύσει και να αποσπάσεις με απατηλές πρακτικές τα χρήματα των πολιτών που εμπιστεύτηκαν την τράπεζά σου. Απλώς την χρεοκοπείς και βγάζεις μέσω της ενιαίας πλατφόρμας του ευρώ τα λάφυρα με ηλεκτρονικές εγγραφές σε ένα φορολογικό παράδεισο εκτός συνόρων. Εν συνεχεία, κάνεις επίκληση στην πολιτική ηγεσία να περάσει νόμο για να επωμισθούν τις ζημιές οι υποτελείς της, οι φορολογούμενοι. Διότι οι πολιτικοί έχουν αιχμαλωτιστεί από τους τραπεζίτες. Κι αυτό συνέβη με την αέναη πτώχευση Ελλάδος, όπου μεταβιβάστηκαν κολοσσιαίες ζημιές των τραπεζών στις πλάτες των φορολογουμένων που συνιστά μέγιστο κοινωνικό κακό σε σχέση με τι συνέβη στην κλασσική εποχή της ευκαιρίας στις ΗΠΑ.
Δυστυχώς, η κατάσταση αντί να βελτιωθεί έχει χειροτερεύσει στη σύγχρονη οικονομία του ηλεκτρονικού χρήματος όπου η δύναμη των τραπεζών είναι καθολική. Τα ήθη έχουν χαλαρώσει, υπάρχει ένας εφησυχασμός, μια επικίνδυνη αυταρέσκεια επικρατεί και η ανεντιμότητα και πρακτικές των τραπεζών θεωρούνται ως δεδομένο. Όπως αυτή της Lehman Brothers το 2008, που η χρεοκοπία της πυροδότησε τη συστημική κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και αποδείχθηκε ότι δεν υπήρχε χρήμα, αλλά αέρας κοπανιστός. Ωστόσο, μετονομάστηκε σύμπτωμα τραπεζικής κουλτούρας.
Και πρόσφατα το μέγα σκάνδαλο -μια ιστορία τρόμου -της Wells Fargo, της 4ης μεγαλύτερης τράπεζας των ΗΠΑ, με τα εκατομμύρια πλασματικών (fictitious) λογαριασμών.1 Η καταδικαστική απόφαση ήταν, ισόβια απαγόρευση συμμετοχής του διευθύνοντος συμβούλου σε τραπεζικά ιδρύματα και χρηματική ποινή $17.5 εκατ. -τι να λένε οι wildcat τραπεζίτες που μετακόμιζαν έντρομοι σ’ άλλες πολιτείες για να ζωθούν.
Γι’ αυτό αξίζει να προχωρήσουμε στη διαλεύκανση του τραπεζικού μυστηρίου, για να απαντηθούν πειστικά τα ερωτήματα:1) γιατί υπάρχει σύγχυση, ένα πραγματικό confusion και αντικρουόμενες απόψεις μεταξύ της ακαδημαϊκής διδασκαλίας στις πανεπιστημιακές αίθουσες και των ειδικών του χρήματος όπως οι κεντρικοί τραπεζίτες, 2) γιατί οι τράπεζες είναι επιχειρήσεις καλού καιρού και οι κοινωνίες ευημερούν όταν η επιδίωξη της μεγιστοποίησης του κέρδους τους είναι επιτυχής και όταν αποτυγχάνει και προκαλούνται ζημιές, επικρατεί πανικός και καταστρέφονται ολόκληρες κοινωνίες, και 3) πώς αφέθηκαν οι τράπεζες ανεξέλεγκτες να δημιουργούν χρήμα και να ασκούν πλήρη επιρροή στην οικονομική διαδικασία, ενώ το προνόμιο δημιουργίας του χρήματος εξ αμνημονεύτων χρόνων αποτελούσε ένα από τα πιο σημαντικά προνόμια της κυβέρνησης.
Έτσι, συνεχίζουμε με το μήλο της έριδος, πως πραγματικά οι εμπορικές τράπεζες στην πορεία των δανειοδοτικών τους δραστηριοτήτων δημιουργούν νέο χρήμα. Ο λόγος είναι ότι όταν εγκρίνεται ένα δάνειο αυτό αποτελεί περιουσιακό στοιχείο (asset) της τράπεζας -διότι της προσπορίζει εισόδημα μέσω των τόκων του δανείου -και ταυτόχρονα πιστώνεται ο λογαριασμός του δανειολήπτη με το ισόποσο ποσό του δανείου που μετονομάζεται κατάθεση ζήτησης και αποτελεί υποχρέωση (liability) της τράπεζας. Οι καταθέσεις ζήτησης (demand deposits) συνιστούν το μεγαλύτερο μέρος της προσφοράς του χρήματος ανεξαρτήτως πως ορίζεται η προσφορά του χρήματος.2
Κατά συνέπεια, η προσφορά του χρήματος η οποία καθορίζει την αγοραστική δύναμη στην λειτουργία της οικονομίας εξαρτάται πρωταρχικώς από τη ζήτηση των δανειοληπτών να συνάψουν δάνεια και την έγκρισή τους από τις εμπορικές τράπεζες. Το γεγονός ότι οι τράπεζες δημιουργούν τα δικά τους κεφάλαια μέσω δανειοδότησης έχει αναγνωριστεί δημόσια από περιγραφές της διαδικασίας δημιουργίας χρήματος από κορυφαίους κεντρικούς τραπεζίτες–πλην της παράξενης αμνησίας που έχουν υποστεί οι ακαδημαϊκοί της σύγχρονης μακροοικονομίας. Η πιο παλιά πάει πίσω 80 χρόνια (1939) στον Graham Towers, τον πρώτο κυβερνήτη της Κεντρικής Τράπεζας του Καναδά, που τη διοίκησε με εξαιρετική επιτυχία επί 20 συνεχή χρόνια (1934-1955).
Ο Graham Towers ενώπιον της Επιτροπής Τραπεζικών Υπηρεσιών και Εμπορίου της Καναδικής Κυβέρνησης το 1939, με σαφήνεια δήλωσε ότι οι τράπεζες είναι αυτές που δημιουργούν το χρήμα:3«Αυτή είναι η δουλειά τους. Η διαδικασία παραγωγής του χρήματος αποτελείται από έναν κονδυλοφόρο και μια εγγραφή σε ένα βιβλίο ή μια εγγραφή σε μια κάρτα μέσω μιας δακτυλογραφικής μηχανής. Αυτό είναι όλο. Κάθε φορά και κάθε χρονική στιγμή όταν μία τράπεζα χορηγεί ένα δάνειο, νέο πιστωτικό χρήμα δημιουργείται, νέες καταθέσεις, καινούργιο χρήμα, brand new money».
O Towers είναι λοιπόν ο πρώτος κεντρικός τραπεζίτης4 που έβγαλε την αλήθεια έξω, πως πράγματι το χρήμα δημιουργείται, αλλά ο πασίγνωστος Milton Friedman, εκφραστής της ορθόδοξης ιδεολογίας της laissez-faire οικονομίας και η ακολουθία του οι οικονομολόγοι της Σχολής Σικάγου, δεν άκουσαν, δεν είδαν, δεν γνώριζαν… Έτσι, επί δεκαετίες συνέχισαν το σφαλερό κήρυγμα του Μονεταρισμού και με την πολιτική επιρροή του Friedman το δόγμα προωθήθηκε παραπλανώντας άπαντες, πολιτικούς, ακαδημαϊκούς και, φοιτητές που διδάσκονται μακροοικονομία με τις τράπεζες απούσες.
Η αφύπνιση του κόσμου και των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής θα έρθει όταν κυβερνητικοί αξιωματούχοι θα αναφέρουν δημόσια, μετά την έντονη κρίση του 2008, όπως ο πρώην επικεφαλής της Αρχής Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών της Αγγλίας, Adair Turner (2013) ότι:«Οι τράπεζες δεν, όπως ακόμη πολλά εγχειρίδια υποδεικνύουν, παίρνουν καταθέσεις από υπάρχον χρήμα από τους αποταμιευτές και το δανείζουν στους δανειολήπτες: αυτές δημιουργούν πιστώσεις και χρήμα exnihilo».5
-
1Wall Street Journal, Wells FargoEx-CEO Banned,to pay $ 17 million in Fake-Account Scandal, Jan. 23, 2020
2Ηπροσφορά του χρήματος (Μ=money supply) είναι η συνολική ποσότητα του χρήματος σε κυκλοφορία στην οικονομία σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Βασικώς, αποτελείται από τα μετρητά και το νέο χρήμα που δημιουργούν οι εμπορικές τράπεζες μέσω πιστώσεων και καταθέσεων. Η Μ μετριέται με διαφορετικούς τρόπους σύμφωνα με τη χρήση ορισμών υπό τη στενή ή ευρεία έννοια. Η Μ1, αποτελεί τη στενή μέτρηση της προφοράς του χρήματος στην οικονομία και περιλαμβάνει τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα σε κυκλοφορία, τις καταθέσεις ζήτησης (καταθέσεις όψεως) και τους λογαριασμούς επιταγών. Δηλαδή, η Μ1 περιλαμβάνει τα πιο ρευστοποιήσιμα στοιχεία. Η Μ2 είναι η Μ1 + λογαριασμοί αποταμίευσης και βραχυπρόθεσμες καταθέσεις μέχρι δύο έτη. Και η Μ3 είναι η Μ2 + συμφωνίες επαναγοράς (repos), κεφάλαια διαθεσίμων και χρεόγραφα μέχρι δύο έτη.
3Graham Towers (1897 –1975), Minutes of the Proceedings and Evidence Respecting the Bank of Canada, Committee on Banking and Commerce, Ottawa, Government Printing Bureau, 1939.
4Να σημειωθεί, ο R. McKenna, Υπουργός Οικονομικών της Αγγλίας, 1928, είχε δηλώσει «φοβούμαι ο απλός πολίτης δεν θα του αρέσει να του πουν ότι οι τράπεζες ή η Τράπεζα της Αγγλίας μπορούν να δημιουργήσουν και να καταστρέψουν χρήμα».(J.R. Collins.. WhereDoesMoneyComeFrom? 2012, p.4).
5Adair Turner, “Credit, Money and Leverage, Stockholm School of Economics, September 12, 2013.
1 Φεβρουαρίου 2020 / Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου