Η εκλογή του Σημίτη στην πρωθυπουργία διευκολύνθηκε από το κλίμα παρακμής, αλλά οφείλεται κυρίως στην απήχηση της «εκσυγχρονιστικής» επαγγελίας του, που δεν ήταν τίποτα άλλο από προσχώρηση στον οικονομικό φιλελευθερισμό. Ο Σημίτης δεν ήταν μόνο εσωκομματικά ο άλλος πόλος. Ήταν κι αυτός που εξέφρασε πολιτικά τα στενά συμφέροντα των ανερχόμενων μεσοστρωμάτων και του κόσμου της αγοράς.
Αυτή είναι η αιτία που ο σημιτικός «εκσυγχρονισμός» διείσδυσε εκλογικά στην Κεντροδεξιά. Από την άλλη πλευρά, όμως, η στροφή αυτή αποδυνάμωσε την παραδοσιακή προνομιακή σχέση του ΠΑΣΟΚ με τα λαϊκά στρώματα. Αυτά, όμως, εμφανίζουν μεγάλη αδράνεια στην εκλογική συμπεριφορά τους, γεγονός που επέτρεψε στον Σημίτη να κερδίσει τις εκλογές του 1996 (αυτοπροβαλλόμενος σαν συνεχιστής του Ανδρέα) και οριακά τις εκλογές του 2000.
Το νέο ΠΑΣΟΚ του Σημίτη
Η εκλογή του στην πρωθυπουργία άνοιξε τον δρόμο για την αναρρίχησή του και στην προεδρία της παράταξης. Το εκβιαστικό δίλημμα «πρόεδρος ή παραίτηση» έφερε αποτέλεσμα. Το ΠΑΣΟΚ ήταν σε μεγάλο βαθμό κρατικοδίαιτο κόμμα που ήθελε να διατηρήσει την εξουσία και που επιπλέον δεχόταν την πίεση της αγοράς για διασφάλιση της πολιτικής σταθερότητας. Αυτός είναι και ο λόγος που η εσωκομματική αντιπολίτευση προς τον Σημίτη σταδιακά εκφυλίσθηκε.
Στον απολογισμό της οκταετούς διακυβέρνησής του Σημίτη υπάρχουν φωτεινά και μελανά σημεία. Το μόνο αναμφισβήτητο είναι ότι το ΠΑΣΟΚ μεταλλάχθηκε ιδεολογικοπολιτικά. Και εκτός αυτού βυθίσθηκε στη διαπλοκή, γιγαντώνοντας την κλεπτοκρατική αντίληψη για την ανάπτυξη. Εάν δεν είχε προηγηθεί αυτή η μετάλλαξη, το ΠΑΣΟΚ δεν θα είχε μετατραπεί σε σημαιοφόρο του Μνημονίου.
Ο κύκλος Σημίτη έκλεισε στις αρχές 2004. Εγκατέλειψε την προεδρία του κόμματος πριν τις εκλογές για να αποφύγει την πανωλεθρία. Ακολουθώντας πρακτική πολιτικής δυναστείας, παρέδωσε το «δακτυλίδι» στον Γιώργο Παπανδρέου, τιμώντας τη συμφωνία που είχε συνάψει με τον υιό του ιδρυτή το 1996 για να εξασφαλίσει την υποστήριξή του και το εισιτήριο για την πρωθυπουργία και την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Το βαρύ όνομά του Γιώργου, η καλή διεθνής εικόνα του και το μετριοπαθές ύφος του είχαν συμβάλλει ώστε ο τότε υπουργός Εξωτερικών να έχει κατακτήσει μία υψηλή δημοτικότητα.
Η εκλογή του στην πρωθυπουργία άνοιξε τον δρόμο για την αναρρίχησή του και στην προεδρία της παράταξης. Το εκβιαστικό δίλημμα «πρόεδρος ή παραίτηση» έφερε αποτέλεσμα. Το ΠΑΣΟΚ ήταν σε μεγάλο βαθμό κρατικοδίαιτο κόμμα που ήθελε να διατηρήσει την εξουσία και που επιπλέον δεχόταν την πίεση της αγοράς για διασφάλιση της πολιτικής σταθερότητας. Αυτός είναι και ο λόγος που η εσωκομματική αντιπολίτευση προς τον Σημίτη σταδιακά εκφυλίσθηκε.
Στον απολογισμό της οκταετούς διακυβέρνησής του Σημίτη υπάρχουν φωτεινά και μελανά σημεία. Το μόνο αναμφισβήτητο είναι ότι το ΠΑΣΟΚ μεταλλάχθηκε ιδεολογικοπολιτικά. Και εκτός αυτού βυθίσθηκε στη διαπλοκή, γιγαντώνοντας την κλεπτοκρατική αντίληψη για την ανάπτυξη. Εάν δεν είχε προηγηθεί αυτή η μετάλλαξη, το ΠΑΣΟΚ δεν θα είχε μετατραπεί σε σημαιοφόρο του Μνημονίου.
Ο κύκλος Σημίτη έκλεισε στις αρχές 2004. Εγκατέλειψε την προεδρία του κόμματος πριν τις εκλογές για να αποφύγει την πανωλεθρία. Ακολουθώντας πρακτική πολιτικής δυναστείας, παρέδωσε το «δακτυλίδι» στον Γιώργο Παπανδρέου, τιμώντας τη συμφωνία που είχε συνάψει με τον υιό του ιδρυτή το 1996 για να εξασφαλίσει την υποστήριξή του και το εισιτήριο για την πρωθυπουργία και την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Το βαρύ όνομά του Γιώργου, η καλή διεθνής εικόνα του και το μετριοπαθές ύφος του είχαν συμβάλλει ώστε ο τότε υπουργός Εξωτερικών να έχει κατακτήσει μία υψηλή δημοτικότητα.
Η άνοδος του Γιώργου…
Στο τέλος του 2003, με την κυβέρνηση Σημίτη να έχει φθαρεί σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο πολιτικά-εκλογικά, αλλά και ηθικά, το ΠΑΣΟΚ είχε ζωτική ανάγκη να υπερβεί το εσωτερικό ρήγμα του, να επανενοποιηθεί, να ανανεωθεί σε πρόσωπα, να αναβαπτισθεί πολιτικά και να ξαναβρεί το κοινωνικό του πρόσωπο. Αυτοί οι λόγοι, σε συνδυασμό με την αμφισημία της πολιτικής προσωπικότητας του Γιώργου Παπανδρέου, έστειλαν κάτω από την πολιτική ομπρέλα του εσωκομματικές δυνάμεις με διαφορετικούς προσανατολισμούς.
Στο πρόσωπό του επενδύθηκαν μεγάλες κι αντιφατικές προσδοκίες. Για την ακρίβεια, η κάθε σχεδόν τάση στο ΠΑΣΟΚ πρόβαλε σ’ αυτόν τη δική της πολιτική φαντασίωση. Εξ ου και το κλίμα συσπείρωσης και αισιοδοξίας, που διαμορφώθηκε αστραπιαία, όταν φάνηκε ότι δρομολογείται αλλαγή καπετάνιου.
Το ΠΑΣΟΚ παραδόθηκε άνευ όρων στον Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος, μετά την θριαμβευτική εκλογή του από τη βάση στις αρχές του 2004, κατέστη ανεξέλεγκτος μονάρχης. Πριν κοπάσει, όμως, ο άνεμος αισιοδοξίας που προκλήθηκε από την «ενθρόνιση», ο νέος αρχηγός άρχισε να θρυμματίζει τα ηθικοπολιτικά στερεότυπα του κόμματός του. Το μεταπολιτικό λαϊφ στάιλ ήταν ο μανδύας και το όχημα μίας περαιτέρω ιδεολογικοπολιτικής μετάλλαξης του ΠΑΣΟΚ.
Στο τέλος του 2003, με την κυβέρνηση Σημίτη να έχει φθαρεί σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο πολιτικά-εκλογικά, αλλά και ηθικά, το ΠΑΣΟΚ είχε ζωτική ανάγκη να υπερβεί το εσωτερικό ρήγμα του, να επανενοποιηθεί, να ανανεωθεί σε πρόσωπα, να αναβαπτισθεί πολιτικά και να ξαναβρεί το κοινωνικό του πρόσωπο. Αυτοί οι λόγοι, σε συνδυασμό με την αμφισημία της πολιτικής προσωπικότητας του Γιώργου Παπανδρέου, έστειλαν κάτω από την πολιτική ομπρέλα του εσωκομματικές δυνάμεις με διαφορετικούς προσανατολισμούς.
Στο πρόσωπό του επενδύθηκαν μεγάλες κι αντιφατικές προσδοκίες. Για την ακρίβεια, η κάθε σχεδόν τάση στο ΠΑΣΟΚ πρόβαλε σ’ αυτόν τη δική της πολιτική φαντασίωση. Εξ ου και το κλίμα συσπείρωσης και αισιοδοξίας, που διαμορφώθηκε αστραπιαία, όταν φάνηκε ότι δρομολογείται αλλαγή καπετάνιου.
Το ΠΑΣΟΚ παραδόθηκε άνευ όρων στον Γιώργο Παπανδρέου, ο οποίος, μετά την θριαμβευτική εκλογή του από τη βάση στις αρχές του 2004, κατέστη ανεξέλεγκτος μονάρχης. Πριν κοπάσει, όμως, ο άνεμος αισιοδοξίας που προκλήθηκε από την «ενθρόνιση», ο νέος αρχηγός άρχισε να θρυμματίζει τα ηθικοπολιτικά στερεότυπα του κόμματός του. Το μεταπολιτικό λαϊφ στάιλ ήταν ο μανδύας και το όχημα μίας περαιτέρω ιδεολογικοπολιτικής μετάλλαξης του ΠΑΣΟΚ.
…η απογοήτευση…
Είναι εντυπωσιακή η ταχύτητα, με την οποία διαψεύσθηκαν οι προσδοκίες που είχαν επενδυθεί στο νέο αρχηγό. Μετά την ήττα στις εθνικές εκλογές από τη ΝΔ του Κώστα Καραμανλή (αρχές του 2004) ήρθε η βαρύτατη ήττα στις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2004. Το σημαντικότερο, όμως, ήταν πως η όλη στάση του Γιώργου Παπανδρέου έδινε την εντύπωση ενός μετέωρου βήματος. Ποτέ δεν κατάφερε να συντονισθεί με τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Όπως χαρακτηριστικά είπε γι’ αυτόν παλαίμαχο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ «ο Γιώργος είναι αλλού». Είναι ενδεικτική η παλινδρόμησή του ανάμεσα σ’ έναν αμφιλεγόμενο μεταμοντέρνο πολιτικό λόγο και σε παρωχημένες παλαιοκομματικού τύπου αντιπολιτευτικές ρητορικές.
Το πρόβλημα, όμως, δεν το είχε μόνο ο αρχηγός, Το κομματικό ρετιρέ είχε κατά κανόνα προσβληθεί από το σύνδρομο υπαλληλοποίησης. Η πλειονότητα των στελεχών είχε πολιτικά απαξιωθεί, επειδή είχε συνδεθεί με πολιτικό κομφορμισμό, καθεστωτική νοοτροπία, ηθικά διαβλητές πρακτικές και νεοπλουτίστικες συμπεριφορές.
Είναι εντυπωσιακή η ταχύτητα, με την οποία διαψεύσθηκαν οι προσδοκίες που είχαν επενδυθεί στο νέο αρχηγό. Μετά την ήττα στις εθνικές εκλογές από τη ΝΔ του Κώστα Καραμανλή (αρχές του 2004) ήρθε η βαρύτατη ήττα στις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2004. Το σημαντικότερο, όμως, ήταν πως η όλη στάση του Γιώργου Παπανδρέου έδινε την εντύπωση ενός μετέωρου βήματος. Ποτέ δεν κατάφερε να συντονισθεί με τις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας. Όπως χαρακτηριστικά είπε γι’ αυτόν παλαίμαχο στέλεχος του ΠΑΣΟΚ «ο Γιώργος είναι αλλού». Είναι ενδεικτική η παλινδρόμησή του ανάμεσα σ’ έναν αμφιλεγόμενο μεταμοντέρνο πολιτικό λόγο και σε παρωχημένες παλαιοκομματικού τύπου αντιπολιτευτικές ρητορικές.
Το πρόβλημα, όμως, δεν το είχε μόνο ο αρχηγός, Το κομματικό ρετιρέ είχε κατά κανόνα προσβληθεί από το σύνδρομο υπαλληλοποίησης. Η πλειονότητα των στελεχών είχε πολιτικά απαξιωθεί, επειδή είχε συνδεθεί με πολιτικό κομφορμισμό, καθεστωτική νοοτροπία, ηθικά διαβλητές πρακτικές και νεοπλουτίστικες συμπεριφορές.
…και η πτώση
Μπορεί ο μύθος του «νικηφόρου πρίγκηπα» να διαλύθηκε γρήγορα, αλλά η λογική του δικομματισμού ήταν δεδομένο ότι θα τον έστελνε στο μέγαρο Μαξίμου, εάν παρέμενε στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Το φθινόπωρο του 2007, ο Γιώργος Παπανδρέου ηττήθηκε για δεύτερη φορά σε εθνικές εκλογές από τον Κώστα Καραμανλή.
Παρόλα αυτά, το ΠΑΣΟΚ του έδωσε μία δεύτερη ευκαιρία. Τον επανεξέλεξε κόντρα στον Βαγγέλη Βενιζέλος, επειδή υπέκυψε αφενός στο σύνδρομο της πολιτικής δυναστείας, αφετέρου στην έμμεση απειλή του ότι δεν θα παραδώσει το κόμμα στον αντίπαλό του. Η εσωκομματική εκείνη σύγκρουση προκάλεσε βαθύ ρήγμα στο ΠΑΣΟΚ που δεν γεφυρώθηκε ποτέ. Η νίκη στις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2009 και ο θρίαμβος στις εθνικές εκλογές του Οκτωβρίου 2009 απλώς το επικάλυψαν.
Η ανώμαλη προσγείωση του Γιώργου Παπανδρέου από τα φανταιζί μεταμοντέρνα καμώματα των πρώτων εβδομάδων της πρωθυπουργικής θητείας του στην αγκαλιά της Τρόικας θα μπορούσε να είναι το θέμα ενός εντυπωσιακού μυθιστορήματος. Οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, πάντως, με ελάχιστες εξαιρέσεις, μπήκαν σαν υπάκουα “πρόβατα” στο μαντρί του Μνημονίου.
Μπορεί ο μύθος του «νικηφόρου πρίγκηπα» να διαλύθηκε γρήγορα, αλλά η λογική του δικομματισμού ήταν δεδομένο ότι θα τον έστελνε στο μέγαρο Μαξίμου, εάν παρέμενε στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Το φθινόπωρο του 2007, ο Γιώργος Παπανδρέου ηττήθηκε για δεύτερη φορά σε εθνικές εκλογές από τον Κώστα Καραμανλή.
Παρόλα αυτά, το ΠΑΣΟΚ του έδωσε μία δεύτερη ευκαιρία. Τον επανεξέλεξε κόντρα στον Βαγγέλη Βενιζέλος, επειδή υπέκυψε αφενός στο σύνδρομο της πολιτικής δυναστείας, αφετέρου στην έμμεση απειλή του ότι δεν θα παραδώσει το κόμμα στον αντίπαλό του. Η εσωκομματική εκείνη σύγκρουση προκάλεσε βαθύ ρήγμα στο ΠΑΣΟΚ που δεν γεφυρώθηκε ποτέ. Η νίκη στις ευρωεκλογές του Ιουνίου 2009 και ο θρίαμβος στις εθνικές εκλογές του Οκτωβρίου 2009 απλώς το επικάλυψαν.
Η ανώμαλη προσγείωση του Γιώργου Παπανδρέου από τα φανταιζί μεταμοντέρνα καμώματα των πρώτων εβδομάδων της πρωθυπουργικής θητείας του στην αγκαλιά της Τρόικας θα μπορούσε να είναι το θέμα ενός εντυπωσιακού μυθιστορήματος. Οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, πάντως, με ελάχιστες εξαιρέσεις, μπήκαν σαν υπάκουα “πρόβατα” στο μαντρί του Μνημονίου.
Η εποχή των Μνημονίων
Τον Μάϊο 2010 το ΠΑΣΟΚ διέβη τον Ρουβίκωνα. Μπορεί η διαδικασία ιδεολογικοπολιτικής μετάλλαξης να είχε αρχίσει πριν χρόνια, αλλά τότε άρχισε η διάρρηξη των δεσμών του με την παραδοσιακή εκλογική πελατεία του. Το κραχ επηρέασε καταλυτικά το πολιτικό κλίμα, οξύνοντας την κρίση νομιμοποίησης της κυβέρνησης. Έτσι φθάσαμε στο κίνημα των Αγανακτισμένων.
Έχοντας από τον Ιούνιο 2011 αναλάβει το υπουργείο Οικονομικών, ο Βενιζέλος ταυτίσθηκε με τον αρχηγό του όσον αφορά τις μνημονιακές πολιτικές. Αυτό, όμως, δεν μείωσε ούτε την επιθυμία του να πάρει τη ρεβάνς, ούτε και την αμοιβαία αντιπάθεια. Έτσι, όταν το ευρωιερατείο μεθόδευσε στις Κάννες (Οκτώβριος 2011) την αποπομπή του Γιώργου Παπανδρέου από την πρωθυπουργία, βρήκε στο πρόσωπο του Βενιζέλου έναν πρόθυμο σύμμαχο.
Τον Μάϊο 2010 το ΠΑΣΟΚ διέβη τον Ρουβίκωνα. Μπορεί η διαδικασία ιδεολογικοπολιτικής μετάλλαξης να είχε αρχίσει πριν χρόνια, αλλά τότε άρχισε η διάρρηξη των δεσμών του με την παραδοσιακή εκλογική πελατεία του. Το κραχ επηρέασε καταλυτικά το πολιτικό κλίμα, οξύνοντας την κρίση νομιμοποίησης της κυβέρνησης. Έτσι φθάσαμε στο κίνημα των Αγανακτισμένων.
Έχοντας από τον Ιούνιο 2011 αναλάβει το υπουργείο Οικονομικών, ο Βενιζέλος ταυτίσθηκε με τον αρχηγό του όσον αφορά τις μνημονιακές πολιτικές. Αυτό, όμως, δεν μείωσε ούτε την επιθυμία του να πάρει τη ρεβάνς, ούτε και την αμοιβαία αντιπάθεια. Έτσι, όταν το ευρωιερατείο μεθόδευσε στις Κάννες (Οκτώβριος 2011) την αποπομπή του Γιώργου Παπανδρέου από την πρωθυπουργία, βρήκε στο πρόσωπο του Βενιζέλου έναν πρόθυμο σύμμαχο.
3 Σεπτεμβρίου 2018 / Πηγή : slpress.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου