Πώς στήθηκαν ως προμελετημένο έγκλημα, τα μνημόνια στην Ελλάδα, για να σωθεί ΕΥΡΩ-σύστημα και Γερμανοί

Γράφει ο Σπύρος Λαβδιώτης

Οι διεθνείς δανειστές – η περιβόητη τρόικα – με πρόσχημα τη διάσωση της Ελλάδος από τη χρεοκοπία λόγω δημοσιονομικής εκτροπής, παρενέβησαν κατόπιν αιτήματός της για χρηματοδοτική συνδρομή. Το απολωλός πρόβατο της Ευρωζώνης, όπως την αποκαλούσαν, χρειάζεται επείγουσα χρηματοδότηση για να καλυφθούν οι ανάγκες λειτουργίας της οικονομίας, διότι αποκλείστηκε από τις χρηματαγορές.

Εάν το ευρώ αποτύχει, η Ευρώπη αποτυγχάνει

Το πρώτο πακέτο «διάσωσης» της Ελλάδος των 110 δις ευρώ το ονομάτισαν «πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής», που ως γνωστό υπεγράφη τον Μάιο 2010 και σχεδιάστηκε να διαρκέσει μέχρι τον Ιούνιο του 2013. Σε αντάλλαγμα η κυβέρνηση υπέγραψε το Α’ Μνημόνιο της εθνικής υποτέλειας. Η χώρα ετέθη στην κλίνη του Προκρούστη, με την επιβολή των άκριτων μέτρων λιτότητας τα οποία οδήγησαν στην κατάρρευση της οικονομίας. Ως εκ τούτου, λόγω της αποτυχίας του προγράμματος αντικαταστήθηκε σιωπηρώς το 2012 από νέο «πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής» ύψους 130 δις ευρώ. Έτσι, υπογράφηκαν δύο δανειακές συμβάσεις συνολικού ποσού 240 δις ευρώ, που υπερέβαινε το ΑΕΠ της χώρας και αντί να αναπτερωθεί η οικονομία, να μειωθεί η ανεργία και να τονωθεί η επιχειρηματική δραστηριότητα, η χώρα βάδιζε προς τα Τάρταρα του Άδη.


Πως μπορούσε να εξηγηθεί αυτό το πρωτόγνωρο οικονομικό φαινόμενο; Η ΕΚΤ το γνώριζε, αλλά κρατούσε το στόμα της κλειστό κι όπως είδαμε στο Μέρος 12ο δεν υπόκειται σε δημόσια λογοδοσία, είναι η υπέρτατη αρχή. Το Μάαστριχτ της εκχώρησε την αίγλη και τη νομισματική εξουσία και τα ευρωπαϊκά δικαστήρια της κατοχύρωσαν τη μη δημόσια λογοδοσία. Το καλοκαίρι του 2010 αντέδρασε γρήγορα και επιθετικά αδιαφορώντας εάν παραβίαζε τους κανόνες της Συνθήκης ή εάν θα κατέστρεφε την ατίθαση Ελλάδα. Ο ιερός σκοπός ήταν η σωτηρία των τραπεζών του πυρήνα, Γαλλικών και Γερμανικών, και μαζί η σωτηρία της κορωνίδας, το ευρώ. Εξ άλλου, οι ενέργειές της ήταν σε αρμονία με τις πεποιθήσεις της καγκελαρίου Angela Merkel, που θα εκφράσει αργότερα με το «Εάν το ευρώ αποτύχει, η Ευρώπη αποτυγχάνει».1


Εντούτοις, αργότερα θα αποδειχθεί ότι τα φιλόδοξα οικονομικά προγράμματα προσαρμογής της τρόικα και οι πολύκροτες «μεταρρυθμίσεις» ήταν ένα «προπέτασμα καπνού και καθρεπτών» για τη διάσωση των τραπεζών που είχαν συντριβεί στην κρίση του 2008.


Πλην τις ειλικρινείς δηλώσεις πρώην αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπως του Ολί Ρεν (Olli Rehn), «τα προγράμματα διάσωσης καταρτίστηκαν για να σωθούν οι τράπεζες», υπήρξε έλλειψης πληροφόρησης μέσα στο ξαφνικό χάος που προέκυψε την περίοδο 2009-10 στην Ευρώπη, όταν όλο το νομισματικό σύστημα ήταν στο όριο της κατάρρευσης. Ακόμη και ο πολύς Γερούν Ντάισελμπλουμ, ο πρώην πρόεδρος του Eurogroup, ενώπιον της Επιτροπής Απασχόλησης του Ευρωκοινοβουλίου θα πει: «χρησιμοποιήσαμε πολλά από τα χρήματα του φορολογούμενου, με λάθος τρόπο κατά τη γνώμη μου, για να σώσουμε τις τράπεζες», αλλά μετά την παραίτησή του.


Η χρήση των πακέτων ‘διάσωσης’


Το ότι τα κεφάλαια διάσωσης πήγαν για να σώσουν τις τράπεζες και όχι την ελληνική οικονομία, η τεκμηριωμένη απάντηση θα έρθει στις αρχές του 2016, όχι όπως ο κόσμος ανέμενε με αγωνία από τους Έλληνες πανεπιστημιακούς, αλλά όπως έχουμε ήδη αναφέρει, δύο από τις μελέτες γερμανικών πανεπιστημίων και ινστιτούτων. Το Ευρωπαϊκό Σχολείο Διοίκησης και Τεχνολογίας του Βερολίνου, στη μελέτη του με τίτλο «Πού Πήγαν τα Χρήματα Διάσωσης της Ελλάδος»,3 αναφέρει ότι από τα πακέτα


διάσωσης (bail- out funds) των 240 δις ευρώ, μόνο τα 9.7 δις ευρώ χρησιμοποιήθηκαν για τις ανάγκες της ελληνικής οικονομίας. Το υπόλοιπο 95% περίπου των κεφαλαίων, πήγε για πληρωμές του χρέους, σε τόκους και ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών.


Επιπρόσθετα, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο σε Ειδική Έκθεση για την ελληνική χρηματοπιστωτική κρίση δηλώνει: «τα ποσά που εκταμιεύτηκαν από τις δανειακές συμβάσεις των 240 δις ευρώ ανήλθαν στα 227 δις ευρώ, αλλά η Ελλάδα δεν κατόρθωσε να αποκτήσει πρόσβαση στις αγορές». Επίσης, η Έκθεση αναφέρει ότι τα στοιχεία της περιόδου των δύο πρώτων ελληνικών προγραμμάτων προσαρμογής, ήτοι των 240 ευρώ δις, είναι ελλιπή, διότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αρνήθηκε να της παράσχει πληροφορίες. 4 Ούτως πάλι εμφανίζεται μπροστά μας, ο ηγεμών, της εγκαθίδρυσης πιθανώς μιας νέας απολυταρχικής τάξης που καταλύει τη δημοκρατία. Αξίζει να δούμε τον καίριο ρόλο που έπαιξε η ΕΚΤ, στη μεταμόρφωση της διάσωσης της Ελλάδος σε διάσωση των τραπεζών.


Ο ρόλος της ΕΚΤ


Το Bloomberg μας λέει ότι «η ΕΚΤ υπήρξε η κεντρική δύναμη που κρατούσε τις ελληνικές τράπεζες να επιπλέουν στην επιφάνεια από την έναρξη της κρίσης χορηγώντας δάνεια και ταυτόχρονα αγόραζε ελληνικά ομόλογα στην ανοικτή αγορά».5 Δηλαδή, η ΕΚΤ έπαιζε ταυτόχρονα σε δύο ταμπλό. Αφενός, χορηγούσε δάνεια στις ελληνικές τράπεζες δεχόμενη ως ενέχυρο (collateral) τους τίτλους του ελληνικού δημοσίου. Αφετέρου, αγόραζε ελληνικά ομόλογα σε έκπτωση από την ονομαστική αξία που ξεφόρτωναν οι τράπεζες του ευρώ. Τον λογαριασμό θα τον πλήρωνε στην εκπνοή των ομολόγων το ελληνικό δημόσιο.


Το παράξενο γεγονός είναι ότι ενώ το Α’ Μνημόνιο άρχισε να υλοποιείται για να μπει η Ελλάδα σε «δημοσιονομική πειθαρχεία», ο τοποτηρητής του προγράμματος, το ΔΝΤ, είχε αφιχθεί, και η ΕΚΤ είχε δραστηριοποιηθεί με διπλό ρόλο, τα spreads των ελληνικών ομολόγων αντί να μειωθούν πήραν την ανιούσα. Οι φήμες, τότε στα μέσα του καλοκαιριού 2010, είχαν κυκλοφορήσει ότι η παντοδύναμη ΕΚΤ «αγοράζει». Τα spreads όμως το βιολί τους, εκτινάσσονταν προς τα πάνω. Ώσπου στις αρχές Σεπτεμβρίου προς έκπληξη όλων τα spreads των ελληνικών ομολόγων έφθασαν στο επίπεδο των 900 μονάδων βάσης! Το γεγονός προκάλεσε έντονο προβληματισμό στους αναλυτές της Τράπεζας της Ελλάδος και επεδίωξαν να προσδιορίσουν τα αίτια της δραματικής ανόδου.


Οι συγγραφείς της οικονομετρικής μελέτης6 επισημαίνουν ότι «από τον Μάιο του 2010 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2010, οι αγορές αντέδρασαν με τρόπο υπερβολικό και τα spreads των ελληνικών ομολόγων εκτινάχθηκαν κατά 400 μονάδες βάσης του προβλεπόμενου εύρους». Και οι αναλυτές καταλήγουν ότι «έχουν υπάρξει επεισόδια άσχετα με τα θεμελιώδη στοιχεία».


Πως θα μπορούσαν να διανοηθούν οι συγγραφείς που εκπόνησαν τη μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος, ότι η ίδια η εποπτεύουσα Αρχή, ίσως δεν γνώριζε ότι τα «άσχετα επεισόδια» που σωστά είχαν προβλέψει, ήταν συνδεδεμένα σε πράξεις νομοθετικού περιεχομένου. Εκεί, με απίστευτες μεθοδεύσεις οι αρμόδιοι της ελληνικής κυβέρνησης με αδιαφανή τρόπο περνούσαν σε άσχετα ΦΕΚ, δεκάδες δις ζημιών των τραπεζών στους λογαριασμούς του δημοσίου. Τα ΦΕΚ αφορούσαν, άλλα φορολογικές ρυθμίσεις, άλλα βοσκοτόπια και τα 25 δις ευρώ που χορηγήθηκαν τον Σεπτέμβριο 2010, αφορούσαν περιηγητικά πλοία και λιμάνια. (ν. 3872, αρ. 7 /2010). Κλείνοντας, αντί εμείς, Gustave Le Bon: «από τη στιγμή που οι ηθικές δυνάμεις στις οποίες στηρίχθηκε ο πολιτισμός ενός λαού έχουν χάσει την επίδρασή τους η τελική διάλυση είναι κοντά».7


«Συνέχισε να με νουθετείς, μην σταματήσεις καθόλου Καλλικλή, απαντά ο Σωκράτης, αλλά δείξε μου, επαρκώς, εξ αρχής, πώς εσύ και ο Πίνδαρος ορίζετε ότι φυσικό δίκαιο είναι να παίρνει με τη βία ο ισχυρότερος τα πράγματα των ασθενέστερων και να εξουσιάζει ο καλύτερος». Ο Καλλικλής σταμάτησε… ποτέ δεν απάντησε εάν θεωρεί ίδιο τον ισχυρότερο με τον καλύτερο, πώς, οι «κρείττονες είναι το ίδιο με τους «βελτίονες».8


Η συμμετοχή των Ελλήνων πολιτικών


Τουναντίον, οι σύγχρονοι πολιτικοί όχι μόνο αγνόησαν την αρχαία σοφία, αλλά δεν σταμάτησαν και ασπάσθηκαν την ισχύ και την αυθαιρεσία των ευρωπαϊκών αρχών. Θεωρώντας τον ισχυρό ως τον καλύτερο, ψήφισαν νόμο (ν. 3845/2010) που καθιστά τις κρατικές εγγυήσεις, τα ανεξόφλητα δάνεια προς τις τράπεζες που έχουν πάρει άδεια λειτουργίας από την Τράπεζα της Ελλάδος, απεριόριστες: άνευ ορίου.


Αυτή και εάν δεν είναι οικονομική αφροσύνη. Προσπαθεί κανείς να συνεχίσει μα του είναι δύσκολο, γιατί έχει υποστεί το σύνδρομο της γνωστικής δυσαρμονίας (cognitive dissonance). Βλέπει τις λέξεις και δεν είναι σίγουρος εάν τις διαβάζει σωστά. Ο υπουργός οικονομικών της χώρας το δήλωσε:«οι εγγυήσεις που χορηγήθηκαν σε ανώνυμες τραπεζικές εταιρείες βάσει των διατάξεων του ν. 3723/2008, εξαιρούνται από το ανώτατο όριο των εγγυήσεων σύμφωνα με το άρθρο 17 του ν. 3845/2010».9


Πιθανώς, ο κ. υπουργός να μην έχει συνειδητοποιήσει ότι η Ελλάδα δεν εκδίδει το δικό της νόμισμα και το ευρώ δεν είναι ένα απλό νόμισμα, αλλά ένας περίπλοκος νομισματικός μηχανισμός ο οποίος έχει αμετάκλητη ισοτιμία. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο εξόδου ενός μέλους από την ευρωζώνη, η χώρα δεν μπορεί να εκδώσει το δικό της νόμισμα μέσω της κεντρικής της τράπεζας για να καλύψει τις εγγυήσεις χρέους (debt guarantees), αναγκαστικά τα κεφάλαια θα πρέπει να τα δανειστεί από τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Κι αυτό σημαίνει, επιδείνωση του ξένου δανεισμού, παραβίαση των δημοσιονομικών κριτηρίων Μάαστριχτ, αύξηση του πριμ κινδύνου του δημοσίου χρέους, υποβάθμιση του χρέους από τους οίκους αξιολόγησης, και φυγή των τραπεζικών καταθέσεων (bank run) λόγω ανυπαρξίας Ευρωπαϊκού Ταμείου Ασφάλισης Τραπεζικών Καταθέσεων, όπως το FDIC στις ΗΠΑ.10


Η κύρια αιτία της κρίσης οι τράπεζες


Κράτη, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Αγγλία έχουν το δικό τους νόμισμα και τις κεντρικές τους τράπεζες να εκδώσουν το κυβερνητικό χρέος στο νόμισμά τους. Έτσι μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν τη χειρότερη τραπεζική κρίση που ο βιομηχανικός κόσμος έχει ποτέ ζήσει. Όταν, ο προμαχώνας της ελεύθερης επιχειρηματικότητας και η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, οι Ηνωμένες Πολιτείες, στην κορύφωση της κρίσης τον Οκτώβριο 2008, αποφασίζει να χορηγήσει 125 δις ευρώ από τα χρήματα των φορολογουμένων για να τις τράπεζες της,11 η Ελλάδα, με το μικροσκοπικό ΑΕΠ σε σχέση με τις ΗΠΑ, με τα χρόνια δίδυμα ελλείμματα του δημοσίου και του διεθνούς ισοζυγίου, αποφασίζει οι εγγυήσεις των τραπεζών της να είναι απεριόριστες!


Πώς είναι δυνατόν η κυβέρνηση και ο υπουργός της των οικονομικών να δώσουν «λευκή επιταγή» στο τραπεζικό σύστημα της χώρας όταν είναι γνωστό ότι ήταν υπερβολικά δανεισμένο, με τις υποχρεώσεις του να ξεπερνούν το ορόσημο των 500 δις ευρώ, ενώ τα ίδια κεφάλαια να είναι λιγότερα των 30 δις ευρώ την περίοδο του 2009. Ποιος θα κάλυπτε τις ζημιές; Το ανύπαρκτο FDIC της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης ή η ανύπαρκτη τραπεζική ένωση για να γίνει επιμερισμός των ζημιών σε ένα κοινό ταμείο; Δεν ήταν αντιληπτό ότι η πρακτική αυτή αυξάνει τον «ηθικό κίνδυνο» (moral hazard), παρέχοντας απεριόριστη προστασία στους ασύνετους κινδύνους που ανέλαβαν οι τράπεζες και ταυτόχρονα μεταβιβάζει αθέμιτα τις ζημιές στους φορολογούμενους;


Θέτοντας το θέμα διαφορετικά, αντί ο υπουργός οικονομικών να ενεργήσει όπως έπραξε η Sheila Bair, η επικεφαλής του FDIC, η οποία αρνήθηκε να εγγυηθεί τις υποχρεώσεις του τραπεζικού συστήματος των ΗΠΑ – παρά τις πιέσεις του Ben Bernanke, ιδίως του Tim Geithner –12 έδωσε «συγχωροχάρτι» στις τράπεζες και κατέστρεψε την ελληνική κοινωνία.


Θα πρέπει να γνώριζε ο υπουργός οικονομικών, όπως και οι σύμβουλοί του, ότι το μετοχικό κεφάλαιο των ελληνικών τραπεζών στις αρχές του 2009 ενισχύθηκε από το δημόσιο με την ανάληψη προνομιούχων μετοχών αξίας 3.8 δις ευρώ. Επίσης, με ομολογίες μηδενικού επιτοκίου ύψους 8 δις ευρώ, που εξέδωσε ο ΟΔΔΗΧ απευθείας στις τράπεζες. Όπως μας ενημερώνει το Ελεγκτικό Συνέδριο, οι τράπεζες ζήτησαν την επανέκδοση από τον ΟΔΔΗΧ, να διατεθούν για διευκόλυνση οριακής χρηματοδότησης (lending facility).13 Παρότι 12 δις ευρώ ( 5% του ΑΕΠ) χορηγήθηκαν στις τράπεζες από το κράτος – χρήματα που δεν είχε, τα απέκτησε μέσω της έκδοσης ομολογιακών δανείων – εντούτοις, οι ελληνικές τράπεζες έχασαν την πρόσβασή τους στη διατραπεζική αγορά για χρηματοδότηση από τα τέλη 2009, και οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις τους δεν ανανεώθηκαν.

Συμπέρασμα


Η διακοπή της χρηματοδότησης των ελληνικών τραπεζών δεν έγινε απροσδόκητα, ως κεραυνός εν αιθρία.Αντανακλούσε τις εύλογες ανησυχίες των πιστωτών ότι δεν ήταν πλέον υγιείς και πιθανώς να μη μπορέσουν να αποπληρώσουν τα χρέη τους. Οι ανησυχίες, μ’ άλλα λόγια, σχετίζονταν με το μείζον θέμα της αφερεγγυότητας(insolvency). Ήτοι, οι αποτιμήσεις των δανείων και επενδύσεων τους ήταν ζημιογόνες σε βαθμό που εξαφάνισαν την κεφαλαιακή τους βάση, το μετοχικό κεφάλαιο και αδιανέμητα κέρδη. Το πρόβλημα όπως αποδείχτηκε, δεν ήταν πρόβλημα ρευστότητας (liquidity), αλλά φερεγγυότητας (solvency). Ως επακόλουθο, ο παραλογισμός του απεριόριστου – boundless – των εγγυήσεων οδήγησε σε εκρηκτική αύξηση της έκδοσή τους και στην ανεξέλεγκτη μεταβίβαση ζημιών στις πλάτες των φορολογούμενων.


Όλες μαζί οι εγγυήσεις των τραπεζών, ήτοι δανεισμός του δημοσίου, της περιόδου 2009-10 ανέρχονται σε 65 δις ευρώ, και πριν το τέλος 2011 σε 90 δις ευρώ.14 Συνεπώς, το συνολικό ποσό των εγγυήσεων που εκδόθηκαν ανέρχεται στο ποσό των 155 δις ευρώ. Μάλιστα, ο αριθμός επιβεβαιώθηκε από τον ίδιο υπουργό: «το συνολικό ποσό των εγγυήσεων αυξήθηκε στα 155 δις ευρώ, από τα οποία είναι μέχρι στιγμής ενεργοποιημένα παραπάνω από 106 δις ευρώ».15 Μάλιστα, υπήρχε τόσος συνωστισμός στις εγγυήσεις που οι βουλευτές υπέγραφαν και μια πλήρως λευκή σελίδα του προϋπολογισμού για την καταχώρησή τους!


Πηγές:


1 New York Times, ‘With loan deadline looming Europe offers Greece a last minute deal”, June 29, 2015


2 Μέρος 1ο : Το Πρόβλημα του Ελληνικού Δημοσίου Χρέους, 24 Απριλίου 2018


3 Rocholl J., and Stahmer Α., “Where did the Greek bailout money go?” ESMT White Paper, European School of Management and Technology, Berlin, February 16, 2016.


4 Special Report, The Commission’s intervention in the Greek financial crisis, European Court of Auditors, Nov. 2017


5 Bloomberg, “ European Court to Rule Over ECB’s Secret File”, November 27, 2012


6 “ The Greek financial crisis: Growing Imbalances and Sovereign Spreads”, Gibson – Hall – Tavlas, ΤτΕ, March 2011


7 Gustave Le Bon, The Crowd (1895) A Study of Popular Mind, Cherokee, Atlanta, Georgia, 1982, p. xviii


8 Πλάτωνας, Γοργίας


9 Ε Κ Θ Ε Σ Η Του Υπουργού Οικονομικών επί της Εκθέσεως του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τον Απολογισμό των Εσόδων και Εξόδων του Κράτους Οικονομικού Έτους 2010 και τον Ισολογισμό της 31ης/12/ 2010, Νοέμβριος 2011


10 FDIC (Federal Deposit Insurance Corporation). Η Ομοσπονδιακή Εταιρεία Ασφάλισης Καταθέσεων, ιδρύθηκε από τον F.D.Roosevelt το 1933 στα βάθη της Μεγάλης Κρίσης (Great Depression) των ΗΠΑ. Η ασφάλιση των καταθέσεων ανήρχετο μέχρι το ποσό των $ 100.000 και τον Οκτώβριο του 2008 αυξήθηκε στα $ 250.000.


11 Τα € 125 δις διατέθηκαν ως εξής: Citigroup, Wells Fargo, και J.P. Morgan € 25 δις· Bank of America € 15 δις· Goldman Sachs, Merrill Lynch και Morgan Stanley € 10 δις· Bank of New York € 3 δις· και State Street € 2 δις.


12 Sheila Bair, Bull By The Horns, Simon & Schuster, 2012, p. 111; ο Ben Bernanke ήταν πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, και o Tim Geithner πρόεδρος της Federal Reserve Bank της Νέας Υόρκης και εν συνεχεία υπουργός οικονομικών επί Obama και… οι ‘fat cats’ έγιναν ακόμη πιο παχιές.


13 Έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου επί του Απολογισμού του Κράτους για το έτος 2010, σελ. 58


14 ΦΕΚ 113Α 18 Μαΐου 2011, Ν.3965/2011, άρθρο 19, παράγραφος 1, χορηγούνται 30 δις ευρώ· ΦΕΚ 256Α 9 Δεκεμβρίου 2011, Ν.4031/2011, άρθρο 1, παράγραφος. 1, και άρθρο 2, χορηγούνται 60 δις ευρώ.


15 Υπουργείο Οικονομικών, Απόσπασμα ομιλίας του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης και Υπουργού Οικονομικών Ευάγγελου Βενιζέλου, στην Διαρκή Επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής, 21 Νοεμβρίου 2011.

5 Αυγούστου 2018 / Πηγή : new-economy.gr